Μαζική αλλά χαμηλής ποιότητας η ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα

Όπως προκύπτει από απάντηση της Επιτρόπου Παιδείας της ΕΕ Ανδρούλας Βασιλείου στον Ευρωβουλευτή της ΝΔ, Καθ. κ. Ιωάννη Α. Τσουκαλά

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια της στρατηγικής της Λισαβόνας, για τον εκμοντερνισμό και τη σύγκλιση των ευρωπαϊκών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ο Ευρωβουλευτής της Ν.Δ., Καθ. Ιωάννης Α.Τσουκαλάς, απευθυνόμενος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ζήτησε στοιχεία για τη συγκριτική αξιολόγησή τους.

Σύμφωνα με την αρμόδια Επίτροπο Παιδείας κα Ανδρούλα Βασιλείου, «η τριτοβάθμια εκπαίδευση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο τρίγωνο της γνώσης και είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής κοινωνίας και οικονομίας της γνώσης, όπως επιβεβαιώνεται από πολλές μελέτες. Ωστόσο, ενώ αυξήθηκε ο αριθμός των πρωτοβουλιών για την αξιολόγηση της ποιότητας των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη πληροφοριών για την ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε επίπεδο συστήματος». Επίσης, επισήμανε ότι επί της παρούσης δεν υπάρχουν διεθνή συγκριτικά στοιχεία που να συνδέουν την ποιότητα των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την πρόοδο των οικονομιών των Κρατών Μελών.

Στην απάντησή της, η κα Βασιλείου τονίζει ότι στην ΕΕ των 27 υπάρχουν 18,9 εκατομμυρία σπουδαστές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, από τους οποίους περίπου 16,5 εκατομμύρια παρακολουθούσαν σπουδές της βαθμίδας ISCED 5, το 2007 (δηλ. ήταν προπτυχιακοί σπουδαστές) και περίπου 2,4 εκατομμύρια παρακολουθούσαν σπουδές της δεύτερης ή τρίτης βαθμίδας (μεταπτυχιακοί σπουδαστές). Το ίδιο έτος, οι νεοεισαχθέντες στη τριτοβάθμια εκπαίδευση στην ΕΕ ήταν 4,1 εκατομμύρια, ενώ 5,9 εκατομμύρια νέοι αποφοίτησαν από την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Από τα στοιχεία που παρέθεσε η κα Βασιλείου (Πίνακας 1, Eurostat, 2007) προκύπτει ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι σχετικά μαζική, με 54 φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους (η Ελλάδα βρίσκεται στην 7^η θέση στην ΕΕ, μαζί με χώρες όπως η Πολωνία, η Λετονία, η Σλοβενία, η Μάλτα και η Φινλανδία). Ωστόσο, τα ποιοτικά στοιχεία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αποθαρρυντικά, εφόσον η Ελλάδα βρίσκεται στην 17^η θέση στην ΕΕ ως προς τον αριθμό διδασκόντων ανά 1000 φοιτητές (έχει μόλις 48,1 διδάσκοντες ανά 1000 φοιτητές, όταν ο αντίστοιχος αριθμός στην Πορτογαλία είναι 98,4, στην Σουηδία 88,2 και στη Βουλγαρία 82,9). Επίσης, η Ελλάδα βρίσκεται στην 18^η θέση στην ΕΕ των 27 ως προς τις δαπάνες ανά φοιτητή, με 5.050 ευρώ ανα φοιτητή, όταν το αντίστοιχο ποσό στην Σουηδία είναι 14.155, στη Βρετανία 13.072 και στην Ολλανδία 12.659 (στοιχεία του 2005 για την Ελλάδα, 2006 για τις υπόλοιπες χώρες).

Στην ερώτηση του κ. Τσουκαλά για την ποιότητα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, η Επίτροπος υπογραμμίζει ότι «στην ακαδημαϊκή κατάταξη των πανεπιστημίων παγκοσμίως, για το 2009, του πανεπιστημίου Jiao Tong της Σαγκάη συγκαταλέγονταν 27 πανεπιστήμια της ΕΕ μεταξύ των 100 καλύτερων πανεπιστημίων παγκοσμίως και 194 πανεπιστήμια της ΕΕ μεταξύ των καλύτερων 500. Η αξιολόγηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των Times, για το 2009, συμπεριλάμβανε 34 πανεπιστήμια της ΕΕ μεταξύ των καλύτερων 100 και 72 πανεπιστήμια της ΕΕ μεταξύ των καλύτερων 200 παγκοσμίως» (Πίνακες 2 και 3).

Στην κατάταξη αυτή η Ελλάδα βρίσκεται στην 15η θέση στην ΕΕ ως προς τον αριθμό των κορυφαίων πανεπιστημίων στον κόσμο και στην 17 θέση στην ΕΕ ως προς τον αριθμό κορυφαίων πανεπιστημίων σε σχέση με τον αριθμό των φοιτητών. Η Ελλάδα διαθέτει μόλις δύο ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα κορυφαία παγκοσμίως 500, σε ένα σύνολο 600.000 περίπου προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών (αντιστοιχούν 0,3 «κορυφαία πανεπιστήμια» ανά 100.000 φοιτητές). Άλλες «μικρές» χώρες της ΕΕ διαθέτουν πολύ περισσότερα πανεπιστήμια μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίως, όπως η Ολλανδία με 12, η Σουηδία με 11, το Βέλγιο και η Αυστρία με 7 και η Φινλανδία με 5. Επίσης, διαθέτουν πολύ περισσότερα κορυφαία πανεπιστήμια αναλογικά με τον αριθμό των φοιτητών (2,7 ανά 100.000 φοιτητές στην Σουηδία και την Αυστρία, 2,1 στην Ολλανδία και 1,9 στη Φινλανδία).

Ίσως αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που οι Έλληνες εξακολουθούν να προτιμούν το εξωτερικό για σπουδές, αν και λιγότερο από ότι στο παρελθόν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η Επίτροπος Παιδείας στον κ. Τσουκαλά, η Ελλάδα, το 2007, βρίσκονταν στην 6η θέση στην ΕΕ ως προς το πλήθος των φοιτητών που σπουδάζουν στο εξωτερικό (από την 3^η θέση το 2000) (Πίνακας 4). Σύμφωνα με την κα Βασιλείου, το 2007, 530.000 σπουδαστές, περίπου το 2,8% των σπουδαστών στην ΕΕ των 27, παρακολούθησαν σπουδές σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ ή σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών/ του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΖΕΣ/ΕΟΧ) ή σε υποψήφια χώρα. Επιπλέον, το 2007, 153.000 σπουδαστές της ΕΕ (0,8% όλων των σπουδαστών της ΕΕ) συμμετείχαν στα προγράμματα κινητικότητας του Erasmus.

Σχολιάζοντας την απάντηση της Επιτρόπου Παιδείας, ο Ευρωβουλευτής Καθηγητής κ. Τσουκαλάς δήλωσε ότι «από τα στοιχεία που παραθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκύπτει με σαφή τρόπο ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι μεν μαζική αλλά σε καμιά περίπτωση ποιοτική. Αν και άλλες χώρες ενισχύουν την πρόσβαση των νέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (προϋπόθεση για τη δημιουργία κοινωνιών και οικονομιών της γνώσης), η Ελλάδα φαίνεται ότι είναι η μόνη χώρα που συστηματικά επενδύει στην μαζικότητα και τον λαϊκισμό στην εκπαίδευση σε βάρος της ποιότητας. Το πρόσφατο παράδειγμα της κατάργησης της βάσης του 10 αποτελεί μια ισχυρά συμβολική κίνηση των προθέσεων της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ που θα έπρεπε να είχε ξεσηκώσει όλους τους Έλληνες φοιτητές, τα πτυχία των οποίων απαξιώνονται. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ανάταξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε βάση ποιότητας, αξιοκρατίας και αριστείας, αποτελεί το ασφαλέστερο εργαλείο για την σωτηρία της ελληνικής κοινωνίας».

Πίνακας 1: Αριθμός φοιτητών και διδασκόντων σε τριτοβάθμια ιδρύματα της ΕΕ και σχετικές δαπάνες (στοιχεία Eurostat, 2007)

Πίνακας 2: Αριθμός Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στα κορυφαία 500 παγκοσμίως, σύμφωνα με τη Λίστα της Σαγκάης

Οι χώρες Βουλγαρία, Εσθονία, Κύπρος. Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Λουξεμβούργο, Ρουμανία και Σλοβακία δεν έχουν πανεπιστήμια μεταξύ των 500 κορυφαίων.

Πηγή: Shanghai University: ARWU-Ranking 2009,

http://www.arwu.org/ARWU2009.jsp

Πίνακας 3: Αριθμός Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων στα κορυφαία 100/200 παγκοσμίως, σύμφωνα με τη Λίστα των Times (Times Higher Education Ranking 2009)

Τα υπόλοιπα 14 Κράτη Μέλη της ΕΕ δεν έχουν κάποιο πανεπιστήμιο μεταξύ των κορυφαίων 200

Πηγή: Times Higher Education Ranking 2009,

http://www.timeshighereducation.co.uk/story.asp?storycode=408560

Πίνακας 4: Ποσοστό % των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών που σπουδάζουν στο εξωτερικό

* Σε χώρες της ΕΕ, του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου ή σε υποψήφιες προς ένταξη χώρες